Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.
Ponadto nie posiadają równie wyraźnego efektu leczniczego, a przy domięśniowym podawaniu łatwo powodują nacieki. Nie zaleca się opiatów, są dla chorych z przewlekłymi bólami nieodpowiednie i mało efektywne.
W przewlekłym okresie pierwszeństwo mają mieszanki uspokajająco-przeciwbólowe, typu mieszanki wg Vi tka, tj. kombinacji fenacetyny i amido-piryny z fenobarbitalem oraz leki rozkurczowe, jak atropina i papaweryna. Także pochodne sporyszu mogą być korzystne, szczególnie Hydergina w zespołach szyjnych.
Leczenie witaminami powoduje często poliprag-mazję, którą można częściowo wytłumaczyć, gdyż przy nieznajomości zasad leczenia odruchowego jest to jedyne leczenie bez szkody dla chorego. Witamina Bi w ostrym okresie zespołów korzeniowych może być jednak korzystna. Witamina BIJ posiada działanie ogólnie wzmacniające, zwłaszcza u starszych, przy cz_ym nie są potwierdzone liczne doniesienia o jej wpływie przeciwbólowym.
Szczególnie ważne, często bardzo korzystne, chociaż trudne jest ukierunkowanie leczenia przez wyrównanie rytmów wegetatywnych, przy czym pierwszoplanowa jest troska o rytmiczne dobre zmiany stanów czuwania i snu. W anamnezie chorzy pytani o sen nocny i samopoczucie w czasie dnia bardzo często podają, że w ciągu dnia są zmęczeni, podczas gdy w nocy źle śpią. Niektórzy zgłaszają zmęczenie jedynie w ciągu dnia lub tylko niezdolność zasypiania. Podawanie takim chorym leków uspokajających lub ataraktycznych 3 X dziennie, jak to niestety często spotyka się w praktyce, jest nieskuteczne. W leczeniu należy dążyć do podwyższenia stanu czuwania w dzień, a dopiero wieczorem zastosować leki hamujące czynność u-kładu nerwowego. Dlatego rano i często jeszcze po południu zaleca się mocną kawę ewentualnie efedrynę lub podobne środki analeptyczne, a wieczorem podaje się środki uspokajające lub ataraktycz-
ne. Dawki i czas podawania leków powinne być ściśle dostosowane indywidualnie, zawsze w odpowiedniej porze dnia, aby uzyskać odpowiedni rytm. Wtedy można utrzymać dawki leku w odpowiednio niskim stężeniu.
5.4. LECZENIE OPERACYJNE
Głównym wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest wypuklina jądra miażdżystego krążka mię-dzykręgowego lub podejrzenie tej wypukliny u chorych z zespołem korzeniowym, opornym na leczenie zachowawcze. Pomocne więc stają się w o-cenie wskazań do leczenia operacyjnego dotychczasowe efekty leczenia manipulacyjnego i terapii odruchowej, które pozwolą w większości przypadków szybciej rozpoznać wskazania do leczenia chirurgicznego. Również "częste wznowy pomimo właści-. wie stosowanej rehabilitacji stanowią wskazanie do operacji.
Należy podkreślić, że nie każda wypuklina jądra miażdżystego stanowi wskazanie do operacji, ponieważ takie wypukliny mogą być bezobjawowe klinicznie u osób zdrowych lub w okresie remisji. W pewnych okolicznościach jednak wypuklina staje się głównym czynnikiem łańcucha patdgenetyczne-go i w takich przypadkach leczenie zachowawcze będzie zawodne. W zespołach korzeniowych kończyn górnych mogą być niekiedy wskazania do leczenia operacyjnego zwężonych otworów między-kręgowych szyjnych (patrz rozdz. 8.2.).
5.5. WSKAZANIA DO GIMNASTYKI LECZNICZEJ
Problemy gimnastyki leczniczej są opisane w o-sobnym rozdziale (patrz rozdz. 7). Zaburzenia czynności mięśni towarzyszą zaburzeniom statyki, stanowią więc główną przyczynę nieprawidłowego obciążenia ciała i dlatego najczęstszą przyczynę wszystkich zaburzeń czynności kręgosłupa. Zatem rozpoznanie i leczenie tych zaburzeń odgrywa zasadniczą pierwszoplanową rolę w leczeniu i zapobieganiu chorobom pochodzenia kręgosłupowego oraz w walce z nawrotami choroby.
5.6. WSKAZANIA DO KOREKCJI WAD POSTAWY
Rozpoznawanie wad postawy zostało omówione w rozdziałach 3 i 4. Wady statyki bywają często, wywołane zaburzeniem układu mięśniowego z nieprawidłowym ustawieniem ciała i odpowiednio do "tego powinny być leczone. W tym rozdziale przedstawi się korekcję skośnych płaszczyzn miednicy
152
skłonem bocznym.miednicy przy koksartrozach na podstawie prac Gutmanna.
Skośne ustawienie szczególnie w obrębie miednicy i w obrębie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym można wyrównać przez podłożenie podkładek pod stopę ewentualnie pod pośladek przy siedzeniu. Ponieważ taka korekcja spełnia swoje zadania tylko przy stałym używaniu, a chodzi nam nie tylko o skuteczne, ale i konsekwentne leczenie, dlatego wskazania do takiego leczenia należy rozważać ostrożnie.
Decyzję łatwo podjąć, jeśli skośne ustawienie jest następstwem świeżo przebytego urazu, na przykład w pourazowym skróceniu kończyny dolnej lub jednostronnej kompresji kręgu. Jednostronne płaskostopie i jego wpływ na statykę rozpoznaje się najłatwiej u chorego stojącego na zewnętrznych brzegach obu stóp, dzięki czemu z reguły obserwuje się wyrównanie skośnej miednicy, czyli pojawia się „pozytywny estetyczny efekt" (patrz rozdz. 3).
W wielu przypadkach występują dalsze następowe kompensacje w układzie ruchowym. Dlatego postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne musi być odpowiednie. W takich . przypadkach ocena zaburzeń statyki wymaga badań rentgenowskich (patrz str. 66). Chodzi o to, czy kręgosłup jest zdolny do czynnościowego dostosowania się do skośnych płaszczyzn i również obserwuje się reakcję kręgosłupa na zastosowanie podkładki. Zwraca się uwagę na to: a) czy przejście piersiowo-lędźwio-we znajduje się w pionie ponad przejściem lędź-wiowo-krzyżowym, b) czy miednica stoi symetrycznie w stosunku do pionu od podstawy stóp oraz c) czy skolioza wyrównuje się. Klinicznie odpowiada temu „efekt estetyczny". Następnie bada się zachowanie istniejącej rotacji miednicy w stosunku do podstawy, czy wyrównuje się lub pogarsza, czy też po raz pierwszy występuje. Badanie chorego w postawie stojącej na 2 wagach pozwała na ocenę różnic w obciążaniu kończyn i reakcję na podłożenie krótszej kończyny dolnej. Znaczne pogorszenie równowagi po zastosowaniu podkładki jest istotnym objawem, wskazującym na złą tolerancję podkładki przez chorego. Jeśli mimo to na podstawie samopoczucia chorego i badania rentgenowskiego oraz klinicznego można przyjąć, że podkładka jest potrzebna, to zaleca się choremu, aby do jej noszenia przyzwyczajał się stopniowo, tj. aby na początku nosił ją przez krótsze okresy, zanim do niej przywyknie. Potem już powinien stale nosić podkładki, również w obuwiu domowym