Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.
Mikołajczyk proponował stworzenie nowego rządu opartego na tradycyjnych partiach politycznych, dopuszczając wejście do rządu kilku przedstawicieli partii komunistycznej (PPR) oraz działaczy PPS, SL, SD i SP, którzy już nawiązali współpracę z komunistami w kraju (w rozmowie z Churchillem Mikołajczyk stwierdził, że zaproponował Bierutowi 14 stanowisk w przyszłym rządzie). Natomiast Bierut chciał, aby do nowego rządu, tworzonego na bazie PKWN, dokooptować kilku członków rządu londyńskiego, proponując Mikołajczykowi stanowisko premiera. Było to dokładne powtórzenie poglądów Stalina. Rozmowy zakończyły się fiaskiem.
Po powrocie Mikołajczyka do Londynu rząd rozważał różne możliwości kompromisu, na co pewien wpływ miało przejęcie administracji w "Polsce Lubelskiej" przez PKWN, represje wobec AK i tragedia Warszawy. Prezydent Raczkiewicz doprowadził do ustąpienia naczelnego wodza WP, generała Sosnkowskiego, który przez Rosjan traktowany był jako główna przeszkoda porozumienia. W miejsce linii Curzona dopuszczano tymczasową linię demarkacyjną, której ostateczny przebieg miał być wyznaczony po wojnie, z wzięciem pod uwagę opcji ludności. Odrzucono możliwość uznania PKWN i utworzenia parytetowego rządu, co przekreśliłoby ciągłość władzy. W przyszłych kontaktach z Kremlem przedstawiciele rządu mieli reprezentować to stanowisko.
Na życzenie Churchilla i przy poparciu Roosevelta Mikołajczyk w połowie października 1944 r. ponownie udał się do Moskwy, gdzie przebywał już Churchill, który sądzii, że po uznaniu przez rząd Polski narzuconych granic wschodnich, uda się wynegocjować u Stalina skład przyszłego rządu z równym udziałem Londynu i Lublina.
Mikołajczyk, opierając się na instrukcji rządu, nie mógł przyjąć propozycji Churchilla. Wrócił do Londynu informując swoich kolegów, że sprawa linii Curzona została zaakceptowana przez prezydenta USA i premiera Wielkiej Brytanii już w Teheranie w 1943 r. Jednocześnie przedstawił stanowisko premiera Wielkiej Brytanii w sprawie składu rządu, przekazując jego opinię, że wynegocjowane ze Stalinem rozwiązanie jest ostatnią szansą uniknięcia przez Polskę komunizmu. Można tu dodać, że w rozmowach z Mikołajczykiem Churchill nazywał członków PKWN obrzydliwymi quislingami22, nie szczędząc innych obelżywych określeń.
Większość polityków polskich na emigracji odrzuciła propozycję Churchilla, tj. przyjęcie linii Curzona jako ostatecznej granicy polsko-rosyjskiej i uznania PKWN za równego uczestnika (parytet 50% : 50%) w przyszłym rządzie. Mikołajczyk złożył dymisję, a premierem został socjalista Tomasz Arciszewski, przerzucony mostem powietrznym z Warszawy do Londynu w 1944 r.
9.5.5 PKWN i Rząd Tymczasowy
W Moskwie w lipcu 1944 r. powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Pod osobistym nadzorem Stalina sformowano zespół ludzi przewidzianych do objęcia władzy
22 Quisling - od nazwiska polityka norweskiego Vidkuna Quislinga, który kolaborował z Niemcami w czasie okupacji Norwegii. Synonim zdrajcy ojczyzny, uczestnika rządu marionetkowego, który wysługuje się okupantowi.
Sprawo polska. Od Teheranu ao Jałty J\JI
w Polsce. Na liście znaleźli się działacze istniejącego w ZSRR Związku Patńotów Polskich (W. Wasilewska), przybyli z kraju przez linię frontu działacze Robotniczej Partii Polskich Socjalistów i PPR (Edward Osóbka-Morawski, Michał Rola-Żymierski i Marian Spychal-ski) oraz członkowie Centralnego Biura Komunistów Polskich w Moskwie (Hilary Minc, Jakub Berman).
26 lipca PKWN podpisał z naczelnym dowódcą Armii Czerwonej (Stalinem) umowę o przejęciu administracji na ziemiach wyzwolonych na zachód od linii Ribben-trop-Mołotow z września 1939 r. Jednocześnie dokonano korekty tej linii na korzyść Polski, włączając do niej Białostocczyznę i wąski pas ziemi na wschód od Sanu. Tajna klauzula porozumienia zawierała obietnice pomocy ZSRR w powiększeniu terytorium Polski kosztem Niemiec do linii Odra-Nysa Łużycka ze Szczecinem i Świnoujściem.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego przygotował w Moskwie swój program (nazwany manifestem), który opatrzono datą 22 lipca 1944 r. Data ta wynikła z zajęcia przez Armię Czerwoną tego dnia Chełma, w którym ogłoszono treść manifestu. Jednocześnie przez środki masowego przekazu poinformowano o powstaniu w Chełmie PKWN. Szło tu o przekonanie zarówno społeczeństwa polskiego, jak i krajów alianckich, że PKWN powstał w Polsce.
Manifest PKWN nawiązywał do programu Polskiego Komitetu Narodowego organizowanego w Moskwie w grudniu 1943 r. przez Alfreda Lampego i Wandę Wasilewska. Lampę zmarł w grudniu 1943 r. na zawał serca, a PKN ostatecznie nie utworzono. Manifest PKWN deklarował powstanie niepodległego i demokratycznego państwa polskiego oraz reformy społeczno-gospodarcze, z których najważniejsza była reforma rolna.
Na przełomie lipca i sierpnia z Moskwy do wyzwolonego Lublina przybyli członkowie PKWN. W tym samym czasie dotarli z Warszawy do Lublina Bierut i Gomułka.
Faktycznym ośrodkiem władzy w Lublinie stał się nieliczny Komitet Centralny PPR. Do Biura Politycznego KC PPR weszli, poza Bierutem i Gomutką, Minc, Berman i Aleksander Zawadzki. Komitet Centralny liczył 18 członków; część z nich znajdowała się jeszcze na terenach okupowanych przez Niemców