Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.
M�wi�a tonem adwokata lub rejenta wyk�adaj�cego klientowi szczeg�y procesu lub kontraktu.
Jasny d�wi�k jej g�osu nie zdradza� wzruszenia; wzi�cie jej, zawsze szlachetne i skromne, robi�o wra�enie dyplo matycznej osch�o�ci i ch�odu.
Z pewno�ci� obmy�li�a te s�owa i u�o�y�a program tej sceny.
Och!
drogi przy jacielu, s� kobiety, kt�re kiedy znajduj� przyjemno�� w tym, aby nam rozdziera� serce, kiedy z umys�u topi� w nim sztylet i obracaj� go w ranie, w�wczas s� uro cze, kochaj� lub chc� by� kochane!
Pewnego dnia na grodz� nas za nasz b�l, jak B�g ma podobno nagro dzi� nasze dobre uczynki; stokrotnie sp�ac� nam roz kosz� cierpienie, kt�rego si�� umiej� oceni�: okrucie� stwo ich czy� nie jest pe�ne mi�o�ci?
Ale znosi� tortury z r�k kobiety, kt�ra zabija nas z ca�� oboj�tno�ci�, czy� to nie jest m�czarnia?
W tej chwili Fedora depta �a, sama nie wiedz�c o tym, wszystkie moje nadzieje, �ama�a moje �ycie i niszczy�a moj� przysz�o�� z zimn�
131 .
oboj�tno�ci� i niewinnym okrucie�stwem dziecka, kt�re przez ciekawo�� rozdziera skrzyd�a motyla.
Z czasem doda�a Fedora uzna pan, mam nadziej�, rzetelne przywi�zanie, kt�re ofiarowuj� swoim przyjacio�om.
Dla nich zawsze mnie pan znaj dzie dobr� i oddan�.
Umia�abym im odda� �ycie; ale gardzi�by pan mn�, gdybym przyjmowa�a ich mi�o�� nie dziel�c jej.
Na tym ko�cz�.
Pan jest jedyny cz�o wiek, kt�ry us�ysza� ode mnie te s�owa.
Zrazu odj�o mi mow�, ledwie zdo�a�em opanowa� huragan, kt�ry wzbiera� we mnie; ale zd�awi�em swoje uczucia i u�miechn��em si�:
Je�li powiem, �e pani� kocham odpar�em ska�e mnie pani na wygnanie; je�li oka�� oboj�tno��, zem�ci si� pani za to.
Ksi�a, s�dziowie, kobiety nigdy nie zrzucaj� zupe�nie swojej sukni.
Milczenie nie prze s�dza niczego; pozwoli pani, �e zmilcz�.
Skoro mi pani udziela tak braterskiej przestrogi, znaczy to, �e si� mnie pani l�ka straci�; ta my�l mog�aby starczy� mej dumie.
Ale zostawmy sprawy osobiste.
Jest pani mo�e jedyn� kobiet�, z kt�r� mo�na filozoficznie roztrz�sa� decyzj� tak sprzeczn� z prawami natury.
W zestawie niu z innymi egzemplarzami pani gatunku jest pani fe nomenem.
Szukajmy tedy razem, z dobr� wiar�, przy czyn tej anomalii.
Czy istnieje w pani jak w wielu kobietach dumnych z siebie, rozkochanych we w�asnej doskona�o�ci wyrafinowany egoizm, kt�ry ka�e wzdryga� si� przed my�l�, i� mog�aby� nale�e� do m�czyzny, wyrzec si� swej woli i podda� urojonej, a dra�ni�cej ci� wy�szo�ci?
Zyska�aby� pani w moich oczach tysi�c nowych urok�w!
Czy�by pierwszym ra132
�em mi�o�� obesz�a si� z pani� okrutnie?
A mo�e cena, jak� pani musi przywi�zywa� do swej wytwornej kibi ci, do swego rozkosznego biustu, ka�e ci si� l�ka� tru d�w macierzy�stwa; czy nie jest to mo�e najwa�niejszy z owych tajemnych powod�w, dla kt�rych bronisz si� przed zbyt dowodn� mi�o�ci�?
Czy masz pani jak� u�omno��, kt�ra ci� czyni cnotliw� mimo ch�ci?...
Niech si� pani nie gniewa, ja roztrz�sam, badam, je stem o tysi�c mil od mi�o�ci.
Natura, kt�ra stwarza �lepych od urodzenia, mo�e wszak stworzy� kobiety g�uche, nieme i �lepe w tym wzgl�dzie.
W istocie, jest pani cennym przedmiotem dla lekarskiej obserwacji.
Nie zna pani ca�ej swej warto�ci.
Mo�e pani mie� wstr�t do m�czyzn; uznaj� to, wszyscy s� brzydcy i wstr�tni.
Ma pani s�uszno�� doda�em czuj�c, �e serce mi si� �ciska musisz nami gardzi�; nie istnieje ten, kt�ry by by� godny pani!
Nie powt�rz� ci wszystkich sarkazm�w, kor� wysy pa�em, �miej�c si�.
I ot, najbardziej zatrute s�owo, najostrzejsza ironia nie wyrwa�y jej odruchu oburze nia.
S�ucha�a zachowuj�c zwyk�y u�miech, ten u� miech, kt�ry wk�ada�a jak sukni�, zawsze ten sam dla przyjaci�, dla znajomych, dla obcych.
Czy nie jestem poczciwa, �e pozwalam si� sekcjonowa� w ten spos�b?
rzek�a, gdy ja patrzy�em na ni� w milczeniu.
Widzi pan ci�gn�a z u�mie chem przyja�� moja wolna jest od niem�drej dra�liwo�ci.
Wiele kobiet skara�oby te impertynencje zamy kaj�c panu drzwi.
Mo�e mnie pani wyp�dzi� nie podaj�c przy czyn.
133 .
M�wi�c to czu�em si� got�w zabi� j�, gdyby mnie odprawi�a.
Szaleniec z pana rzek�a z u�miechem.
Czy pani kiedy pomy�la�a ci�gn��em o skutkach gwa�townej mi�o�ci?
Cz�owiek w rozpaczy nieraz zamordowa� kobiet�...
Lepiej by� martw� ni� nieszcz�liw� odpar�a zimno.
Cz�owiek tak nami�tny z pewno�ci� kiedy� opu�ci �on� i zostawi j� na bruku, strwoniwszy jej ma j�tek.
Ta arytmetyka og�uszy�a mnie.
Ujrza�em przepa�� mi�dzy t� kobiet� a mn�.
Nie by�o mo�no�ci porozu mienia si�.
Zegnam pani� rzek�em zimno.
�egnam odpar�a z przyjacielskim skinieniem.
Do jutra.
Patrza�em na ni� chwil�, �l�c jej ca�� mi�o��, kt�rej si� wypar�em.
Ona sta�a rzucaj�c mi banalny u�miech, �w wstr�tny u�miech marmurowego pos�gu, wyra�a j�cy jak gdyby mi�o��, ale zimny.
Czy zrozumiesz, drogi, m�czarnie, jakie mnie szarpa�y, gdy wraca�em do domu w �nieg i w deszcz, id�c mil� po go�oledzi, straciwszy wszystko?
Och!
wiedzie�, �e ona nawet nie pomy�li o mej n�dzy i s�dzi, �e jestem jak ona bogaty, �e ko�ysz� si� mi�kko w powozie!
Ile� ruin i zawod�w!
Nie chodzi�o ju� o pieni�dze, ale o skarby mej duszy.
Szed�em na o�lep, rozbieraj�c te dziwne s�owa, gubi�c si� w domys�ach tak, �e w ko�cu w�tpi�em o potocznej warto�ci s��w i my�li!
I kocha�em t� zimn� kobiet�, kt�rej serce trzeba by�o zdobywa� ci�gle i kt�ra, wci�� przekre�laj�c wczorajsze obietnice, ukazywa�a si� na zajutrz jak nowa istota.
134
Kiedy mija�em gmach Instytutu, chwyci�a mnie go r�czka.
Przypomnia�em sobie, �e jestem na czczo.
Nie mia�em ani szel�ga.
Na domiar nieszcz�cia deszcz wyko�lawi� mi kapelusz.
Jak teraz zjawi� si� w domu wykwintnej kobiety, jak pokaza� si� w salonie bez przyzwoitego kapelusza!
Dzi�ki nadzwyczajnym wy si�kom, przeklinaj�c niedorzeczn� mod�, kt�ra ka�e wystawia� na pokaz nakrycie g�owy trzymaj�c je w r� ku, zdo�a�em zachowa� dot�d sw�j kapelusz w mo�li wym stanie.
Nie by� ani bezczelnie nowy, ani bezna dziejnie stary; ani wytarty, ani zbyt l�ni�cy; ot, m�g� uchodzi� za kapelusz dbaj�cego o siebie cz�owieka; ale teraz jego sztuczne bytowanie dosz�o do kresu, by� chory, zniszczony, sko�czony, istny �achman, godny przedstawiciel swego pana.
Z braku p�tora franka zniweczy�em sw� pracowit� elegancj�.
Ach, ile� tajem nych ofiar ponios�em dla Fedory od trzech miesi�cy!
Cz�sto pieni�dze przeznaczone na ca�otygodniowy chleb posz�y na to, aby j� zobaczy� przez chwil�
