Rok temu czyta�em tom jego opowiada� i lektura ta zrobi�a na mnie takie wra�enie, jakiego od bardzo dawna, od czas�w intelektualnego g�odu, nie dane mi by�o...

Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.

Howarda. Wtedy po raz ostatni zapewne czyta�em co� z entuzjazmem, pomy�la�em smutno, kiedy kelner zabiera� talerz. �Jak smakowa� sztukami�s? � zapyta�. � Je�li cz�owiek chce dobrze zje��, powinien jecha� do Wiednia - odpowiedzia�em tonem �wiatowca. Kelner si� u�miechn�� i lekko sk�oni�. Ci�gle jeszcze incognito wychodz� na Ring, kt�ry jest tak samo nierzeczywisty jak moja przesz�o��, moja tera�niejszo��, Paul de Kock czy cokolwiek innego. Krewni Hansa Castorpa, jak w duchu nazwa�em m�ode niemieckie ma��e�stwo, w�a�nie wyjechali. Przez kilka dni jedli�my przy jednym stoliku �niadanie, oni, starszy pan z Monachium i ja. Monachijczyk dosta� kataru, chyba wiedzia�, �e z w�asnej winy, markotny wpuszcza� do nosa krople i jad� mi�d. M�odzi przyjechali z Duisburga, on by� in�ynierem (podobnie jak Castorp), dziewczyna by�a piegowata. Pierwszego dnia przy �niadaniu bezceremonialnie wzi�li moj� bu�k� i mas�o i zjedli. Troch� mnie to speszy�o, ale nie chcia�em konfliktu. Nast�pnego dnia przeprosili mnie z u�miechem; my�leli, �e to wsp�lne. Pierwszy raz s� w Wiedniu, najwyra�niej miasto ich intryguje. Byli na Czarodziejskim flecie i Weso�ej wd�wce. A potem zwiedzali muzea, ogl�dali domy, obserwowali ludzi, dziwili si� dro�y�nie i... � tak, ci�gle jeszcze widocznym �ladom niedalekiej przesz�o�ci. (�Ten, kto nie �y� przed rewolucj�, nie wie, co to s�odycz �ycia�.) Przy �niadaniu opowiadaj�, co widzieli poprzedniego dnia. Jest w nich co� prostackiego i jednocze�nie czaruj�cego, niczym spryt g�upiego Hansa Castorpa, kt�ry nawet dla mojego, nieistniej�cego zmys�u pedagogicznego stanowi wyzwanie. Niemcy odnosz� si� do Austriak�w jak demokratycznie grubia�scy Amerykanie do sztywnych i ironicznych Anglik�w. Wsz�dzie s�ycha�, jak narzekaj� na Niemc�w. Jak to, pytam, czy� nie?... - Sk�d�e - m�wi na przyk�ad H. - zawsze byli�my po przeciwnych stronach: niech pan pomy�li cho�by o czasach na- poleo�skich czy wojnie prusko-austriackiej. - Mnie tymczasem, z typowym dla mnie uporem, w cicho�ci ducha przychodzi na my�l Auschwitz. Austria, kiedy zdj�to z niej ciep�y ko�uch krain wschodnich, naga, samotna i zmarzni�ta, zawsze pr�bowa�a si� ogrza� w cieple wstrz�sanego najrozmaitszymi gor�czkami wielkiego brata. A teraz powoli przywyk�a do powsta�ej przed trzydziestu czterema laty formy (w dodatku ca�kiem przyjemnej). Ale do pe�nej to�samo�ci ci�gle jeszcze potrzebuje swego mniej wytwornego, ale wi�kszego i bogatszego krewniaka, co do kt�rego Austriacy porozumiewaj� si� bez s��w. Narody bowiem maj� nie tylko w�asn� histori�, w�asne spo�ecze�stwo, przemys� i handel, ale tak�e w�asn� psychik�. (To co�, co marksi�ci uwa�ali za �nienaukowe�.) Wiedzia�em, �e moi Niemcy szykowali si� do wyjazdu: ale dzisiaj akurat zaspa�em. Przy �niadaniu zasta�em ju� tylko ich puste miejsca. Tymczasem nagle otworzy�y si� drzwi: ju� wyje�d�aj�, ale nie chc� bez po�egnania. Jestem wzruszony i zaskoczony. Mo�e pozostan� w ich pami�ci: Wiede�, a tak, przy �niadaniu siedzia� z nami taki w�gierski literat, mi�y, troch� dziwak, starszy pan zabawnie m�wi�cy po nie- miecku. My�l� ze spokojem niczym o jednej z mo�liwych postaci mojego incognito. A potem linia metra numer 4, Hietzing, kiedy wysiadam, �wieci jesienne s�o�ce, niezdarnie otwieram puszk� piwa (zachcia�o mi si� pi�) i rani� si� w palec, leci krew, wiem, nic nie poradz�, wyjmuj� papierow� chusteczk� i przechodz� przez Kennedy Bruck, by od tylu doj�� do parku Sch�nbrunn. Na skrzy�owaniu widz� z lewej strony szerok� ��t� fasad� pa�acu. A przed wej�ciem g�sty t�um. Trawniki, krzewy, wyrafinowane, pe�ne melancholii rze�by, kolumny i sadzawka z �ab�dziarni ton� w m�cz�cym s�o�cu. Wszystko ko�ysze si� wolno, ostro�nie i subtelnie, szele�ci bezkresny czas. Wraz ze wszystkimi wspinam si� obok studni Neptuna do zniszczonych kolumn Glorietty. Wczesny jak na t� por� roku upa� m�czy mnie, id� zadyszany. Pod moimi nogami droga do pa�acu tonie we mgle bia�ego kurzu wzniecanego przez niezliczone stopy; ludzie s� wsz�dzie, na uliczkach, w parkach, �awkach, czekaj�, by wej�� do pa�acu i obejrze� cesarsk� jadalni�, cesarsk� sie� i sal� balow�, cesarsk� sypialni�, najrozmaitsi ludzie: Japo�czycy, Holendrzy, Amerykanie, Arabowie i Australijczycy. Zdumieni przygl�daj� si� czemu�, co ju� nie istnieje, niegdysiejszemu Centrum �ycia, dawno wypalonej idei. W Sch�nbrunn brakuje czego�, a raczej kogo�: cesarza. Z wysoko�ci Glorietty przypatruj� si� w �agodnym �wietle s�o�ca, jak ludzka gromada, niczym smutne, o�wiecone prawnuki niegdysiejszych pogan, k��bi si� w poszukiwaniu idei, kt�ra ju� dawno przemin�a. Staraj� si� znale�� dla niej nowe imi�, pr�buj� utrzyma� j� przy �yciu: nazywaj� Europ�, kt�ra zapewne istnia�a dop�ty, dop�ki nie mia�a wsp�lnego parlamentu. Bezwiednie my�l� o moim kraju, o biednych W�grzech, kt�re teraz w�a�nie musz� i w�a�nie teraz chc� si� do tej Europy przy��czy�

Rok temu czyta�em tom jego opowiada� i lektura ta zrobi�a na mnie takie wra�enie, jakiego od bardzo dawna, od czas�w intelektualnego g�odu, nie dane mi by�o...

Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.

Tematy