Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.
Widzimy również,! że spory jest odsetek ludzi pozostawionych bez żadnej pomocy.
Badania przeprowadzone w Polsce potwierdzają znaczenie rodziny jako najważniejszego miejsca schronienia, pomocy i opieki^ Dom rodzinny jest na przykład ostoją dla niemal wszystkich danych młodych inwalidów ze schorzeniami narządu ruchu, to miejsce, gdzie można się schronić ze swoim kalectwem, gc nie sprawia ono przykrości i wstydu. Tylko około 7% badar młodzieży nie było przystosowanych do życia rodzinnego w poró\ naniu z połową nieprzystosowanych do grup rówieśniczychJ. innej pracy pokazano rozmiary izolacji społecznej chorych na stwardnienie rozsiane, którzy nie mają opieki rodziny, wobec znać nie lepszej sytuacji chorych, mieszkających z rodziną. Rodzina nowiła na ogół główne lub jedyne źródło pomocy dla tych cho-> rych 2.
Należy wspomnieć również o rodzinie jako o ważnym źródła nieprofesjonalnej opieki nad chorymi. Nazwaliśmy to wcześniej "samopomocą". Liczni autorzy podkreślają w tym kontekście znaczenie kobiety, pełniącej rolę żony-matki. Stwierdzają oni przj tym, że ani ona, ani inni członkowie rodziny nie umieją częst wykonać prostych zabiegów, jak: zrobienie lewatywy, zmierzenie tętna, zahamowania krwawienia itp.3.
Przewlekła choroba, kalectwo lub bezradność starcza członka rodziny może niekiedy stać się poważną przeszkodą w funkcjonowaniu grupy rodzinnej lub życia rodzinnego. Na przykład badania skutków leczenia w domu niektórych psychoz wykazały, że odbija się to niekiedy na zdrowiu psychicznym dorosłych i dzieci^ na możliwościach pracy, kontaktach towarzyskich, wypoczynku,] Problemy te mogą być czasem tak poważne, że zmuszają rodzin do zaniechania opieki w domu i do oddania starszej osoby lub| dziecka upośledzonego umysłowo pod opiekę instytucji. Rodzina często bywa obarczana obowiązkami, którym nie jest w stanie są-' ma podołać.
1 E. Gorczycka: Przystosowanie młodzieży ze schorzeniami narządu ruchu do życia społecznego. PZWL, Warszawa 1981.
2 E. Gasik, U. Zacharezuk: Izolacja społeczna chorych na stwardnienie rozsiane na tle sytuacji ludzi niepełnosprawnych w Polsce (praca magisterska). Instytut Socjologii UW, Warszawa 1979.
s T. Litman: The family as a basie un,it in health and medical care: a social-behavioral overview. Social Science and Medicine, 8, 1974.
200 . . . -
' WPŁYW MAŁŻEŃSTWA I RODZINY NA WYSTĄPIENIE, PRZEBIEG I WYNIK CHOROBY
Chory członek rodziny może wpływać na funkcjonowanie rodziny,, ale także rodzina może mieć wpływ na chorobę, na jej powstanie, przebieg i wynik 1. Mechanizm procesu wiązania się cech międzyludzkich rodziny z chorobą nie jest znany. Wydaje się jednak, że ważną rolę gra struktura rodziny i stosunki, jakie w niej istnieją. Czynniki te mogą grać bezpośrednio lub pośrednio ważną rolę na różnych etapach procesu choroby. Tak więc grupa rodzinna może być czynnikiem patologicznym, umożliwiać kontakt z czynnikami chorobotwórczymi, wpływać na wystąpienie zaburzenia, które wynika z takiego kontaktu, oraz na jego ciężkość, na prawdopodobieństwo otrzymania leczenia itd. 2.
Tabela 36. Umieralność ogólna: stosunek wskaźnika umieralności osób, nie pozostających w wlanie małżeńskim, do wskaźnika umieralności osób, pozostających w stanie małżeńskim. Ludność biała w wieku 25-64 lata. Stany Zjednoczone; 1960 r.
Stan cywilny
Wskaźnik
Wolni
mężczyźni kobiety Owdowiali
1,96 1,68
mężczyźni kobiety Rozwiedzeni
2,64 1,77
mężczyźni kobiety
3,39 1,95
Według 1). Lockera
Nieznany specyficzny czynnik "rodzinny" wiąże się prawdopodobnie w różny sposób z chorobami, za pomocą rozmaitych mechanizmów. Świadczy o tym związek między stanem cywilnym a umieralnością. Wskaźniki umieralności osób stanu wolnego, owdowiałych i rozwiedzionych, zwłaszcza mężczyzn, są systematycznie wyższe niż osób, będących w stanie małżeńskim.
Może jest tak, że stan małżeński wpływa pozytywnie na psychikę i styl życia. Z niektórych badań wynika, że osoby w stanie małżeńskim są mniej narażone na izolację społeczną. W zbiorowo-ściach, które wysoko cenią małżeństwo i rodzinę, może ona dawać poczucie własnej wartości i zadowolenia z życia 3.
1 Z. Kawczyńska-Butrym: Rodzina a zdrowie (Wstępna analiza literatury). Studia Socjologiczne, 3, 1981.
2 D. Locker: Family and illness. W: Sociology as applied..., op. cit.
3 Elementy te składają się na pozytywne "zdrowie rodziny". Pojęcie to, dość często używane, jest niejasne. Nie wiadomo, czy jest to suma stanów zdrowia poszczególnych członków, czy też zawiera więcej treści. Są
201
Hipotezę tę zdają się potwierdzać zaobserwowane związki dzy stanem cywilnym a specyficznymi przyczynami zgonów, gdzie stany psychologiczne i styl życia mają bezpośredni wpływ i zgony, jak samobójstwo lub śmierć z wypadku, tam różnice mięci wskaźnikami umieralności są znaczne. Podobnie dzieje się, gdy historii choroby występuje palenie i picie, np. w zgonach z po v du raka płuc i marskości wątroby. Duże różnice obserwuje się ró nież przy gruźlicy i cukrzycy, gdzie czynniki rodzinne mogą mi wpływ na opiekę lub na chęć poddania się leczeniu.
Tabela 37. Umieralność z powodu określonych przyczyn