Zgłębianie indiańskiej duszy jest jak nurkowanie w kowadle – najczęściej boli od tego głowa.
W�r�d nich warte uwagi s� publikacje: Jerzy Go��biowski, Udzia� reprezentant�w elity rz�dz�cej we w�adzach przedsi�biorstw pa�stwowych w Polsce w okresie mi�dzywojennym, �Studia Historyczne" 1992, z. 2; Ludwik Hass, Zasi�g organizacyjny ruchu zawodowego robotnik�w w Drugiej Rzeczypospolitej, �Kwartalnik Historyczny" 1991, z. 4; J. Rudzi�ski, Wzory osobowe polityk�w w prasie polskiej 1918-1939, �Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 1993, z. 3; Daria Na��cz, Sen o w�adzy. Inteligencja wobec niepodleg�o�ci, Warszawa 1994; Roman Wapi�ski, Kultura polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, ��d� 1989; Roman Wapi�ski, Pokolenia Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1991; Roman Wapi�ski, Polska i ma�e ojczyzny Polak�w, Wroc�aw 1995; Ch�opi a pa�stwo, ��d� 1996.
21 Badania regionalne i mikrostruktury: Kazimierz Przybyszewski, Toru� w latach Drugiej Rzeczypospolitej, Toru� 1994; J. Dzieniakowska, Prasa radomska w dwudziestoleciu mi�dzywojennym 1918-1939, Radom 1995; Piotr Adam Tusi�ski, Postawy polityczne mieszka�c�w Radomia 1918-1939, Radom 1996; Henryk Lesiak, Kutno w latach 1927-1939 na podstawie prasy lokalnej, Kutno 1995; Bogumi�a Filarecka, �ycie kulturalne Przemy�la w okresie II RP, Przemy�l 1997; W budowie Niepodleg�ej. Ziemia Augustowska, Suwalska i Sejne�ska w latach 1918-1919. Wyb�r materia��w archiwalnych, opr. Tadeusz Radziwonowicz, August�w-Suwa�ki-Bia�ystok 1995. Nowo�ci metodyczne: Irena Kami�ska-Szmaj, Judzi, zohydza, ze czci obdziera. J�zyk propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wroc�aw 1994; Andrzej Felchner, Marek Ko-masi�ski, Psychologia wojskowa w armii II Rzeczypospolitej, �Wojskowy Przegl�d Historyczny" 1995, z. 1-2; Wojew�dztwo �l�skie (1922-1939), red. Franciszek Serafin, Katowice 1996; Stanis�aw Kilian, My�l edukacyjna Narodowej Demokracji w latach 1918-1939, Toru� 1997; Ryszard Michalski, Obraz bolszewizmu i Rosji sowieckiej na lamach polskiej prasy pomorskiej w latach 1917-1939, Toru� 1997; Ryszard Michalski, Obraz �yda i narodu �ydowskiego na �amach prasy pomorskiej 1920-1939, Toru� 1997; Ryszard Michalski, Obraz bolszewika na lamach prasy pomorskiej 1917--1922, Toru� 1997.
18
Druga Rzeczpospolita w historiografii polskiej po 1989 roku
a) mia�a ona niezwykle donios�e, pozytywne znaczenie w dziejach narodowych, przede wszystkim ze wzgl�du na przywr�cenie narodowi polskiemu bytu pa�stwowego oraz przywr�cenie Polsce statusu trwa�ego elementu na mapie politycznej �wiata;
b) by�a pa�stwem niew�tpliwie suwerennym i gotowym na wszystko dla obrony niezawis�o�ci; za�amanie Drugiej Rzeczypospolitej by�o wynikiem wydarze� od Polak�w niezale�nych i dzia�ania si�, kt�rym nie by�o w stanie przeciwstawi� si� �adne pojedyncze pa�stwo na �wiecie;
c) og�lny dorobek Polak�w na wielu p�aszczyznach, a zw�aszcza budowy podwalin bytu pa�stwowego, integracji ziem rozdzielonych przez ponad setk� lat i rozwoju systemu edukacyj-
: nego mo�na ocenia� bardzo wysoko;
d) mimo ograniczonych sukces�w nie uda�o si� Drugiej Rzeczypospolitej przezwyci�y� znacznego zacofania spo�ecznego i cywilizacyjnego;
e) nie uda�o si� wypracowa� akceptowalnego dla wi�kszo�ci spo�ecze�stwa i ruch�w politycznych modelu �ycia publicznego;
f) kwestia mniejszo�ci narodowych nale�a�a do najwi�kszych, nie znajduj�cych dobrych rozwi�za� problem�w Polski Odrodzonej.
Dyskusji podlegaj� natomiast sprawy istotne, ale kt�re nie decyduj� o og�lnej ocenie Drugiej Rzeczypospolitej. W�r�d nich na plan pierwszy nadal wysuwa si� sprawa przewrotu majowego - jego genezy i konsekwencji. Wiele kontrowersji budzi te� niezmiennie problem oceny polityki zagranicznej. Na rozmaite sposoby jest sporz�dzany bilans historii gospodarczej okresu mi�dzywojennego.
Warto zauwa�y�, �e wsp�cze�nie wydawane prace s� cz�sto bardziej krytyczne w stosunku do rzeczywisto�ci mi�dzywojennej ni� produkcja naukowa z lat siedemdziesi�tych i osiemdziesi�tych. Wynika to przede wszystkim z odmiennej postawy badawczej. Obecnie historycy nie maj� na celu obrony wizerunku Drugiej Rzeczypospolitej, ale raczej poszukuj� odpowiedzi na pytanie �jak to rzeczywi�cie by�o".
�agodne przej�cie prze�omu 1989 roku przez historyk�w badaj�cych okres mi�dzywojenny wynik�o nie tylko z powodu wcze�niejszego rozstrzygn�cia g��wnych spor�w, ale tak�e z zainteresowania zar�wno �rodowiska naukowego, polityk�w, jak i opinii publicznej na niepor�wnanie bardziej no�nych kwestiach z czas�w II wojny �wiatowej, a zw�aszcza doby powojennej. Druga Rzeczypospolita przestaje by� elementem narodowej �wiadomo�ci politycznej, coraz wy-
19
W�odzimierz M�drzecki
ra�niej zajmuje w �wiadomo�ci historycznej miejsce jednego z epizod�w dawnych dziej�w narodowych.
Obecnie wyniki prac specjalist�w w niewielkim tylko stopniu docieraj� do szerszej publiczno�ci, kt�ra zachowuj�c generalnie wysok� ocen� dorobku Drugiej Rzeczypospolitej, nie interesuje si� specjalnie nowymi szczeg�owymi ustaleniami zawodowc�w. Pewnym niezwykle jednak pozytywnym wyj�tkiem jest mikrohistoria podejmowana przez lokalne o�rodki, cz�sto z inspiracji samorz�d�w. Wydawnictwa dotycz�ce dziej�w pojedynczych miast i miasteczek czy obszar�w wielko�ci gminy, powiatu znajduj� sponsor�w oraz ch�tnych czytelnik�w.
Badania prowadzone w wi�kszych o�rodkach najcz�ciej nie dotycz� rekonstrukcji faktografii. Ta w og�lnych zarysach pozostaje znana. Pyta si� dzisiaj przede wszystkim o mechanizmy �ycia spo�ecznego, zasady, wok� kt�rych zbudowane by�o �ycie polityczne i gospodarcze, spo�eczny aspekt �ycia kulturalnego. Historycy posiadaj� wiedz� o wydarzeniach okresu mi�dzywojennego. Obecnie poszukuj� bardziej pog��bionych odpowiedzi na pytania: jak si� to wszystko dzia�o i dlaczego.
Wspomniane badania prowadz� do budowy w przysz�o�ci nowego modelu syntezy Drugiej Rzeczypospolitej. B�dzie ona, po pierwsze, o wiele mniej podporz�dkowana �yciu politycznemu ni� dotychczasowe. Po drugie, zostanie skonstruowana wok� g��wnych problem�w okresu, a nie wydarze�. Po trzecie wreszcie, nie b�dzie mechanicznym zestawieniem danych obrazuj�cych r�ne aspekty rzeczywisto�ci historycznej, ale rekonstrukcj� podstawowych zasad i mechanizm�w, wok� kt�rych budowane by�o �ycie jednostek i szerszych grup spo�ecznych
